Hulp na overstromingen in Kenia

"Vlucht nu of je zult alleen sterven." Met deze woorden werden Beatrice* en Marta* op een noodlottige nacht in april gewekt door hun gillende buren. Het was rond twee uur 's nachts toen het kolkende water de sloppenwijken van Mathare en Kibera in Nairobi overspoelden. Huizen en wegen werden weggespoeld. Sindsien is niets meer hetzelfde voor de bewoners van de verwoeste gebieden.

"Het regende hard en het water kwam heel erg snel en met veel kracht. Mijn kleinkind was die nacht bij me. In korte tijd stond het water tot aan mijn kin. Buren snelden toe en hielpen me het kind te redden. Het water stroomde zelfs over het dak van mijn huis," herinnert de 72-jarige Marta* zich.

De grootmoeder zat met haar kleinkind in een opvanglocatie in de sloppenwijk Mathare in Nairobi toen het noodhulpteam van Medair arriveerde. Meer dan 300.000 mensen waren eerder dit jaar getroffen door ongewoon hevige regenval tijdens het regenseizoen van maart tot mei. Overstromingen en aardverschuivingen eisten meer dan 300 levens en mensen werden massaal dakloos in veel regio's van Kenia. Nairobi was een van de zwaarst getroffen plaatsen. Vooral de grote gezinnen met maar één ouder en ouderen waren het meest kwetsbaar. We starten een noodhulpprogramma samen met de lokale organisatie Age Watch Africa Foundation, Artolution, delokale autoriteiten en de getroffen mensen.

‍

Financiële hulp - een nieuwe start na de overstromingen

500 van de meest kwetsbare gezinnen kwamen in aanmerking voor financiële hulp. Met een eenmalige betaling (via de mobiele telefoon) konden overlevenden van de overstroming zelf kiezen wat ze wilden kopen met de financiële steun van Medair. Of het nu ging om nieuwe schooluniformen en boeken voor de kinderen, de kosten van medicijnen of de huur van een nieuw huis of een kleine bedrijfsruimte, elk gezin kon zelf kiezen hoe ze het geld wilden besteden, afhankelijk van wat ze het hardste nodig hadden. Het team van Medair in Nairobi, dat normaal gesproken andere landenprogramma's van Medair in Oost-Afrika ondersteunt, kwam het noodhulpteam helpen bij de inventarisatie van de meest kwetsbare gezinnen en het verzamelen van de gegevens voor de betaling.

‍

"Dankzij jullie financiële steun kon ik een nieuw huis huren nadat mijn huis was weggespoeld," vertelt Beatrice*. "Medair belde me om te checken of ik in aanmerking kwam voor de hulp en stelde me een aantal gedetailleerde vragen om te controleren hoe erg ik door de overstromingen getroffen was. Ik ontving het geld op mijn mobiele telefoonrekening. Ik betaalde de huur voor het nieuwe huis, kocht beddengoed en wat kleren, en huurde een elektricien om elektriciteit aan te leggen omdat het huis dat eerst niet had. Met de rest van het geld heb ik eten gekocht. Ik ben heel blij, want het geld heeft me geholpen om mijn leven weer op de rails te krijgen. Ik had geen onderdak, geen beddengoed, geen kleren, en met het geld dat ik kreeg kon ik dat allemaal kopen. Dus nu voel ik me veel beter. Ik kan mijn leven weer oppakken."

Psychologische eerste hulp bij trauma  

In de sloppenwijken van Nairobi werden de mensen zwaar getroffen door de overstromingen. Alles wat ze hadden, werd in enkele seconden vernietigd toen de vloedgolf honderden slapende gezinnen midden in de nacht overviel. Deze traumatische ervaring heeft diepe sporen achtergelaten, zowel emotioneel als mentaal. Het is te veel om alleen te verwerken.

"Mensen hier hebben hun bezittingen en geliefden verloren. Ze zijn gestrest, bang en angstig," vertelt Luther, onze adviseur voor mentale hulp. "Het kan lang duren voordat ze herstellen. Ze kampen met nachtmerries en angst. Elke keer als het regent, worden ze weer bang en kunnen ze niet slapen. Ze hebben echt hulp nodig om dit te verwerken."

Medair heeft geholpen bij het opzetten van psychologische hulp na de ramp. Ons team heeft mensen getraind om emotionele ondersteuning te bieden aan getroffen gezinnen.

"De trainingen voor psychologische eerste hulp hebben de mensen geleerd hoe ze zichzelf en anderen kunnen helpen in tijden van crisis. Na de training weten de deelnemers hoe ze kunnen praten met mensen die door de ramp zijn geraakt, hoe ze kunnen luisteren naar hun zorgen en wat hun meest dringende behoeften zijn. Ze hebben geleerd hoe ze hen kunnen doorverwijzen naar de juiste hulp. Vaak zijn er na een ramp geen specialisten beschikbaar, maar nu kunnen degenen die we hebben opgeleid anderen helpen als er weer iets gebeurt. Onze groepen waren erg blij met wat ze hebben geleerd, dat merkte ik aan hun enthousiasme en betrokkenheid. Ze kunnen hun kennis nu ook doorgeven aan anderen," voegt Luther toe.

‍

Sarah en Denis hebben de training gevolgd en werken sindsdien met volle inzet in de sloppenwijken van Mathare om mensen in nood te helpen. Naast het ondersteunen van de gezinnen die geld van Medair hebben ontvangen, bezoeken ze ook huishoudens om te luisteren naar de verhalen van de slachtoffers van de overstromingen, hen te troosten en zorg te bieden. Sarah, net afgestudeerd als psychologe en vrijwilliger bij de lokale organisatie Age Watch, vertelt over haar ervaringen met het bieden van psychologische hulp tijdens ons project:

"Mensen hier voelen zich vergeten. Ze denken dat niemand echt weet wat de overlevenden van de overstromingen hebben doorgemaakt. Ze hebben weinig mogelijkheden. Wat wij in ons werk zien, is dat mensen na een paar gesprekken hun gevoelens leren herkennen en het trauma beginnen te verwerken. Ze kunnen accepteren wat er is gebeurd en krijgen weer hoop. Dat geeft ons moed. Zelf word ik ook emotioneel als ik hier ben. Als deze chaos het gevolg is van de overstromingen, hoe moet het dan geweest zijn die nacht? Ik hou van menselijkheid en wil graag mensen helpen die trauma hebben meegemaakt. Het geeft me de kans om op een dieper niveau met mensen in contact te komen. Ook voel ik dat ik als persoon groei door deze hulp te bieden. Ik leer verschillende benaderingen voor verschillende mensen. Je moet echt empathisch zijn en niet oordelen, want in het begin weet je nog niet wat de ander precies doormaakt."

In de sloppenwijken ontmoeten Sarah en Denis Jane*, een 53-jarige moeder van vier kinderen. Door de overstromingen verloor ze haar huis en haar middelen van bestaan. Ondanks dit grote verlies besloot ze de psychologische hulpverleningstraining van Medair te volgen, en nu helpt ze anderen in haar buurt.

"Na de training kon ik mijn vrienden en buren helpen met wat ik had geleerd. Ik ben enthousiast over de training en wil nog meer leren. Het heeft mijn leven echt veranderd. Ik zie nu dat ik met wat ik heb geleerd een verschil kan maken in het leven van anderen. Het heeft mijn kijk op de dingen veranderd," vertelt Jane*.

Jane is ook oma van twee kleinkinderen en is zelf nog bezig met het verwerken van haar trauma. De gesprekken en ondersteuning van Sarah en Denis hebben een grote invloed gehad op haar herstel.

"Het team heeft me geholpen om mijn traumatische ervaringen beter te verwerken. Ik had een veilige plek om mijn gevoelens te delen, en dat maakte een wereld van verschil. Ik begreep dat het voor mijn welzijn beter was om voorlopig uit de buurt van het water te blijven. Dat was echt een keerpunt voor mij. Het was fijn om iemand te hebben die me steunde. Na de overstromingen had ik het gevoel dat niemand echt begreep wat het betekent om alles te verliezen door zo’n ramp. Maar nu weet ik dat jullie er zijn om voor me te zorgen, en daar ben ik blij mee."

‍

De helende kracht van kunst

Iedereen gaat op zijn eigen manier om met een trauma. Rouwen is een persoonlijk proces en het duurt voor iedereen anders om het verlies te verwerken en weer hoop en kracht te vinden.

Richard Waindi, oprichter en directeur van de Age Watch Africa Foundation, legt uit:

"Sommige mensen herstellen sneller dan anderen. Voor ouderen duurt het vaak langer. Ze hadden een stabiel leven opgebouwd, maar nu hebben ze hun huis verloren en zijn ze in onzekere omstandigheden terechtgekomen."

Wat mensen kan helpen, is om samen op een positieve en actieve manier met trauma om te gaan. Projecten waarbij overlevenden van de overstromingen samenkomen en met hun eigen handen iets moois en betekenisvols maken, kunnen veel doen voor hun herstel.

Na succesvolle proefprojecten in 2023 in andere landen, werkte Medair samen met de kunstorganisatie Artolution om workshops te organiseren in de sloppenwijken van Nairobi. Hier maakten ze muurschilderingen waarmee ze heftige gebeurtenissen herdenken. Daarmee kunnen mensen hun gevoelens uiten en hun trauma's samen verwerken. De kunstenaar betrok slachtoffers van de overstromingen en vroeg hun hun ervaringen te delen en mee te werken aan het ontwerp en het schilderen van de muurschildering.

‍

Amos, de projectmanager van Artolution, heeft veel vertrouwen in het succes van het project:

"Met kunst veranderen we levens. Het kan echt veel betekenen en heeft een grote impact op de mensen die door de overstromingen zijn getroffen. De deelnemers vonden het fijn dat het hen samenbracht en hen even liet ontsnappen aan het trauma. Ze konden zich ontspannen en nadenken over hoe ze zich beter kunnen voorbereiden op een volgende ramp. De mensen in de wijk waren erg enthousiast over het idee van de muurschildering. Het heeft hen geholpen en bezig gehouden. Tijdens de brainstormsessie konden ze hun gevoelens over de tragedie uiten. Nu communiceren ze via de muur, en dat brengt hen rust."

‍

Toen de muurschildering klaar was en iedereen kwam kijken, zagen we aan de reacties van de bewoners en de makers dat het werkte. Mensen reageerden opgetogen en met herkenning. Het deed echt iets met hen. Jongeren en kinderen dansten en juichten, en deelnemers aan het project waren trots en blij met wat ze tijdens de workshopweek hadden gemaakt.

Marta*, de oma die we eerder op onze reis ontmoetten, vertelt ons:

"Ik had nog nooit eerder met een kwast een muur beschilderd. Het gaf me een goed gevoel en ik vond het leuk om te doen. Door te schilderen kon ik de gebeurtenissen tijdens de overstroming beter herinneren en verwerken. Het trauma wordt langzaam minder. Het schilderij heeft kracht, omdat het een boodschap overbrengt waar mensen van kunnen leren. De muurschildering doet me denken aan de gebouwen die door de overstroming werden verwoest. Maar het maakt me ook blij, omdat het symbool staat voor een nieuw begin en een frisse start. Als ik ernaar kijk, zie ik dat God iets groots heeft gedaan. Het voelt als herstel, en ik zie hoop in de schildering."

‍

Zo gaf Medair op drie manieren hoop en herstel. Richard, noodhulpmanager bij Medair, is trots op de impact en positieve verandering die zijn team heeft bereikt, samen met lokale partners Age Watch en Artolution.

"Dit project biedt lokale oplossingen voor lokale problemen. Het samenbrengen van mensen is een goede manier voor hen om zich te uiten, vooral voor degenen die door de overstromingen zijn getroffen. Waardigheid en respect staan centraal in ons werk. We komen naar de mensen toe, zoeken hen op en zoeken samen naar oplossingen. Kunst is een geweldig middel om hen hierbij te betrekken en sluit goed aan bij onze waarden. Het raakt me om te zien hoe ideeën vanuit hun hoofd naar hun handen gaan en vervolgens op de muur verschijnen. Vanaf nu zien ze hun eigen gedachten en gevoelens elke dag terug op de muur.

Ik wil Medair, Artolution, Age Watch en iedereen bedanken die ons werk heeft gesteund. Ik ben blij dat ik deel uitmaak van dit project. Het is bijzonder om te zien hoe mensen positief veranderen na zo'n ingrijpend trauma. Heel mooi."

‍

Het zal tijd en inspanning kosten voordat iedereen volledig hersteld is van de traumatische ervaring van de overstromingen en verwoestingen. Hoewel het noodhulpproject van Medair in Nairobi in september eindigt, zal de positieve impact van dit project nog lang voelbaar blijven. Dankzij de financiële steun van Medair hebben gezinnen hun kleine bedrijven opnieuw kunnen opstarten, wat hen een blijvende bron van inkomsten geeft. Mensen hebben nu ook de vaardigheden om in de toekomst psychologische hulp te bieden bij nieuwe rampen, waardoor ze kwetsbare mensen kunnen helpen. De muurschilderingen blijven een stralend symbool van hoop, een blijvende herinnering aan hoe ze samen deze ramp hebben overwonnen en een nieuwe weg vooruit hebben gevonden.

We willen alle donateurs die deze hulp mogelijk hebben gemaakt hartelijk bedanken. Samen hebben we levens veranderd en mensen laten zien dat ze niet alleen zijn, dat er echt om hen wordt gegeven.

‍

‍

* Namen gemarkeerd met * zijn gewijzigd.

De overstromingshulp van Medair wordt gefinancierd door vele particuliere donateurs.

Voor deze inhoud is gebruik gemaakt van bronnen verzameld door Medair-medewerkers in het veld en op het hoofdkantoor. De zienswijzen in dit document zijn uitsluitend die van Medair en dienen op geen enkele wijze beschouwd te worden als de officiële opvatting van enige andere organisatie.  

‍

‍